Ἀδελφοί, γρηγορεῖτε, στήκετε ἐν τῇ πίστει, ἀνδρίζεσθε, κραταιοῦσθε· πάντα ὑμῶν ἐν ἀγάπῃ γενέσθω. Παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς, ἀδελφοί· οἴδατε τὴν οἰκίαν Στεφανᾶ, ὅτι ἐστὶν ἀπαρχὴ τῆς Ἀχαΐας καὶ εἰς διακονίαν τοῖς ἁγίοις ἔταξαν ἑαυτούς· ἵνα καὶ ὑμεῖς ὑποτάσσησθε τοῖς τοιούτοις καὶ

παντὶ τῷ συνεργοῦντι καὶ κοπιῶντι. Χαίρω δὲ ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ Στεφανᾶ καὶ Φορτουνάτου καὶ Ἀχαϊκοῦ, ὅτι τὸ ὑμέτερον ὑστέρημα οὗτοι ἀνεπλήρωσαν· ἀνέπαυσαν γὰρ τὸ ἐμὸν πνεῦμα καὶ τὸ ὑμῶν. Ἐπιγινώσκετε οὖν τοὺς τοιούτους. Ἀσπάζονται ὑμᾶς αἱ ἐκκλησίαι τῆς Ἀσίας. Ἀσπάζεται ὑμᾶς ἐν Κυρίῳ πολλὰ Ἀκύλας καὶ Πρίσκιλλα σὺν τῇ κατ᾽ οἶκον αὐτῶν ἐκκλησίᾳ. Ἀσπάζονται ὑμᾶς οἱ ἀδελφοὶ πάντες. Ἀσπάσασθε ἀλλήλους ἐν φιλήματι ἁγίῳ. Ὁ ἀσπασμὸς τῇ ἐμῇ χειρὶ Παύλου. Εἴ τις οὐ φιλεῖ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ἤτω ἀνάθεμα μαραν αθά. Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ μεθ᾽ ὑμῶν. Ἡ ἀγάπη μου μετὰ πάντων ὑμῶν ἐν Χριστῷ ᾽Ιησοῦ. Ἀμὴν.

Ερμηνεία

Η «κατ’ οίκον Εκκλησία», δηλαδή η οικογένεια, διέρχεται στις μέρες μας μια μεγάλη κρίση. Η αισθητή μείωση του αριθμού των γάμων και η αντίστοιχη σημειωθείσα υπογεννητικότητα, αποτελεί μείζον εθνικό θέμα που πολυσυζητείται τελευταία στη χώρα μας, αλλά και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες μαστίζονται το ίδιο, ίσως και περισσότερο, από το φαινόμενο αυτό.Αντίθετα αυξάνουν τα διαζύγια, η «από κοινού ζωή» και οι άζυγοι (ελεύθεροι από τα δεσμά του γάμου) διά βίου. Π.χ. το 1972 στη Γαλλία είχαν συναφθεί 410.000 γάμοι, ενώ το 1992 μόλις 272.000 επί 57,5 εκατομμυρίων κατοίκων. Η ασύδοτη ζωή της σαρκολατρίας των ανθρώπων της εποχής μας οδήγησε στην παγίωση των προγαμιαίων σχέσεων, τη συγκατοίκηση στο ίδιο σπίτι χωρίς δεσμεύσεις, την «απελευθέρωση» από τους παραδοσιακούς θεσμούς. Η ιερότητα του μυστηρίου του γάμου φαίνεται να μη συγκινεί ακόμη κι αρκετούς από τους χριστιανούς.

  Ο απόστολος Παύλος γράφοντας τον επίλογο της Α’ προς Κορινθίους επιστολής, αναφέρει ανάμεσα στους άλλους ασπασμούς και τον ασπασμό των συνεργατών του Ακύλα και Πρίσκιλλας «σὺν τῇ κατ’ οἶκον αὐτῶν ἐκκλησίᾳ» (Α’ Κορ. 16, 19).

 Η «κατ’ οίκον εκκλησία» πιθανώς να είναι η οικογένεια των εκλεκτών αυτών συνεργατών του Παύλου, αλλά μπορεί να είναι και oι χριστιανοί που μαζεύονταν στο σπίτι τους. Ο ιερός Χρυσόστομος ερμηνεύοντας τη φράση αυτή λέγει επιγραμματικά• «καὶ τοῦτο οὐ μικρὰ ἀρετή, τὸ καὶ τὴν οἰκίαν Ἐκκλησίαν ποιήσαι». Εμείς ας προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε την πρώτη εκδοχή αναπτύσσοντας σύντομα τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας για τον γάμο και την οικογένεια.

Ο γάμος και η οικογένεια

Ένας ειδωλολάτρης (Μόδεστος 250μ.Χ.) είπε πως ο γάμος είναι «συνάφεια ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς καὶ συγκλήρωσις τοῦ βίου παντός, θείου τε καὶ ἀνθρωπίνου δικαίου κοινωνία». Κατά την Εκκλησία ο γάμος είναι μυστήριο και μάλιστα μέγα, και η έννομη συζυγία έχει την αναφορά της στο πρόσωπο του Χριστού και της Εκκλησίας (Εφ. 5, 32). Η προσφορά του Χριστού δίνει το μέτρο και το πρότυπο της αγάπης του άνδρα για τη γυναίκα, που πρέπει να φθάνει μέχρι και την προσφορά της ζωής. Ο απόστολος Παύλος θεωρεί ως πρότυπο της συζυγικής ζωής την αγάπη του Χριστού για την Εκκλησία, κι όχι τη φυσιολογική αγάπη του ανθρώπου για το ίδιο του το σώμα που υποβιβάζει αισθητά το μέτρο της αγάπης. Ο κύριος σκοπός του γάμου είναι η τελειοποίηση των συζύγων, ενώ οι επί μέρους είναι η τεκνογονία και η ανατροφή των παιδιών, όπως επίσης και η απόλαυση των αγαθών της γης.

Ο γάμος δεν είναι οικονομική σύμβαση, η ικανοποίηση των ενστίκτων, ούτε βέβαια καταναγκαστική συμβίωση. Ελεύθερα κάποιος αποφασίζει να έλθει «εις γάμου κοινωνίαν», όπου πρέπει να υπάρχει ομόνοια ψυχών και σωμάτων, τέλεια αγάπη, ειρηνική ζωή. «Οὐδέν ἐστιν οἶκος ἡ μικρὰ Ἐκκλησία», θα πει κάποιος Πατέρας της Εκκλησίας. Μέσα στον γάμο σφυρηλατείται ο ψυχοσωματικός δεσμός του ανδρόγυνου και η «κατά Χριστόν» αγωγή των παιδιών, περιορίζεται το εγωιστικό φρόνημα, αναπτύσσεται η αμοιβαία αγάπη, oι σύζυγοι σώζονται. Αυτός ο ιερότατος θεσμός σήμερα διέρχεται μια σοβαρή κρίση.

Η κρίση και τα αίτια διάλυσης του γάμου

Κάναμε μια μικρή ερευνά στα αρχεία της Ιεράς Μητροπόλεως που υπηρετούμε, για να διαπιστώσουμε πόσο διαρκούν οι γάμοι που διαλύονται, ή ποια είναι τα αίτια των διαζυγίων και ποια είναι η πνευματική κατάσταση των συζύγων. Ανατρέξαμε σε ένα από τα παρελθόντα έτη και εξετάσαμε 71 διαζύγια. Οι παρατηρήσεις μας είναι οι έξης: Επί 71 διαζυγίων τα 17 βγήκαν σε βάρος της γυναίκας, τα 26 σε βάρος του άνδρα και τα 28 «κοινή υπαιτιότητι». Αρκετοί γάμοι διαλύθηκαν όντος μιας πενταετίας (22), άλλοι μετά από επτά-οκτώ χρόνια (21), μερικοί είχαν διάρκεια ενός έως δύο ετών. Δεκατρία διαζύγια (13) εκδόθηκαν μετά από κοινή συζυγική ζωή 15-18 ετών… Θα μπορούσαμε να κάνουμε μια γενική παρατήρηση και να πούμε πως οι περισσότεροι γάμοι δεν διαρκούν ούτε μία πενταετία. Τώρα μάλιστα που ισχύει και το συναινετικό διαζύγιο, η διάλυση του γάμου είναι ακόμα πιο εύκολη.

Οι αιτίες είναι πολλές. Εξύβριση και βαναυσότητα, ξυλοδαρμοί και προσβλητικές εκφράσεις και μάλιστα αισχρές, τόσο από τη μεριά του άνδρα, όσο και από τη μεριά της γυναίκας. Στα τελευταία χρόνια παρατηρείται όλο και περισσότερο να βλασφημούν τα θεία και οι γυναίκες. Επίσης τα ηθικής φύσεως αίτια διάλυσης του γάμου είναι χαρακτηριστικά. Σύναψη ερωτικών δεσμών με τρίτο πρόσωπο είναι φαινόμενο συνηθισμένο. Οι καχυποψίες και η ζήλια για ηθικά παραπτώματα δηλητηριάζουν τη ζωή του γάμου. Ακόμη η ανάμειξη συγγενικών προσώπων στην καθημερινή ζωή των συζύγων πολλές φορές κλονίζει τον θεσμό του γάμου. Τέλος, υπάρχουν και ταπεινά ελατήρια για τη διάλυση ενός γάμου, όπως διαφορές για περιουσιακά στοιχεία και παράλογες απαιτήσεις για πολυτελή ζωή και διασκεδάσεις.

Εκείνο που πρέπει να υπογραμμίσουμε είναι η πνευματική ανωριμότητα των συζύγων που εκδηλώνεται στις εγωιστικές διαθέσεις τους. Ο καθένας επιθυμεί να ικανοποιήσει τον εαυτό του, «οἱ πάντες γὰρ τὰ ἑαυτῶν ζητοῦσιν» (Φιλ. 2, 21). Δεν υπάρχει ο συνεκτικός δεσμός της αγάπης, που μας κάνει να υποχωρήσουμε και να παραδεχθούμε τους άλλους. Οι σύζυγοι είναι πρόσωπα κι όχι σκεύη ικανοποιήσεως διαφόρων επιθυμιών. Η γυναίκα π.χ. δεν δόθηκε στον άνδρα «ἐπ’ ἀρότρῳ παίδων», αλλά κυρίως για να γίνει βοηθός του και μαζί να φθάσουν στο τέρμα της τελείωσης.

Πώς αντιμετωπίζεται η κρίση του γάμου;

Όπως η αγαμία είναι χάρισμα, έτσι και ο γάμος είναι δώρο του Θεού στον άνθρωπο, γράφει ένας αρχαίος εκκλησιαστικός συγγραφέας• «ἐπεὶ ὁ Θεὸς συνέζευξε, διὰ τοῦτο χάρισμά ἐστιν ἐν τοῖς ὑπὸ Θεοῦ συνεζευγμένοις». Τόσο περισπούδαστο αγαθό είναι η συζυγία, ώστε ο Θεός επέτρεψε χάριν αυτού να εγκαταλείπουν και τους γονείς τους οι σύζυγοι για να συνδεθούν μεταξύ τους. Η διάλυση του γάμου είναι περιφρόνηση της χάρης του Θεού. Δεν επιτρέπεται για τις αδυναμίες μας να διαλύουμε την «κατ’ οίκον εκκλησίαν», που μας έκτισε ο Θεός. Δυστυχώς μέσα στην κοινωνία μας η συνείδηση πως μόνο για την περίπτωση της πορνείας μπορεί να διαλυθεί ένας γάμος, έχει χαθεί. Αντί να μάθουν οι άνθρωποι να συζούν, έχουν αποδυθεί στη θέσπιση ελαστικών νόμων (διαζυγίων) που καταστρέφουν την οικογένειά τους. Όταν η διάλυση ενός γάμου δεν στηρίζεται στον ευαγγελικό λόγο (Ματθ. 5, 32), οι συναπτόμενοι νέοι γάμοι είναι το ίδιο σαθροί, όπως ο πρώτος, και καταλήγουν συνήθως σε νέα διάλυση. Ένας άνθρωπος που έχει ψυχή καθαρή από τις επιθυμίες και τον θυμό, «δυνατὸν καὶ φαῦλον σύζυγον ὑπομένειν», κάνοντας χρήση της υπομονής. Αντίθετα, αν επικρατήσουν στην ψυχή τα πάθη, πολλά δεινά μπορούν να προκληθούν από μια τέτοια συνοίκηση. Ούτε τα χρήματα, ούτε η κοινωνική θέση, ούτε οι φιληδονίες και οι εγωισμοί ευνοούν τον γάμο, όσο η ταπείνωση και η κοινή πνευματική ζωή.

Αγαπητοί αδελφοί, ας παρακαλέσουμε τον νομοθέτη του γάμου Χριστό να στηρίζει τη συζυγία των ανθρώπων με τη χάρη του. Αμήν.